Ai cũng có thể mắc phải sai lầm trong quá khứ, và một bản án hình sự có thể trở thành rào cản lớn, ảnh hưởng đến tâm lý, công việc và cuộc sống. Tuy nhiên, pháp luật Việt Nam luôn thể hiện sự nhân đạo bằng cách tạo ra một cơ chế giúp những người từng lầm lỡ có cơ hội làm lại cuộc đời, đó chính là “xóa án tích”. Vậy xóa án tích là gì? Điều kiện và thủ tục thực hiện ra sao? Người được xóa án tích sẽ có những quyền lợi gì? Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn toàn diện và dễ hiểu nhất.

1. Án Tích Là Gì và Tại Sao Cần Xóa Án Tích?

Án tích là một đặc điểm pháp lý bất lợi mà người bị kết án hình sự phải gánh chịu. Thông tin về việc phạm tội và hình phạt sẽ được ghi vào Lý lịch tư pháp của họ. Việc mang án tích có thể dẫn đến nhiều hạn chế, ví dụ như:

Khó khăn khi xin việc, đặc biệt là trong các cơ quan nhà nước hoặc các ngành nghề đòi hỏi lý lịch trong sạch.
Bị hạn chế một số quyền công dân (ví dụ: quyền ứng cử, bầu cử trong một số trường hợp).
Bị coi là tình tiết tăng nặng “tái phạm” hoặc “tái phạm nguy hiểm” nếu tiếp tục phạm tội.

Xóa án tích là việc xóa bỏ những hậu quả pháp lý của việc mang án tích. Khi được xóa án tích, người đó được coi là chưa từng bị kết án. Đây là một chính sách nhân văn, khuyến khích người phạm tội nỗ lực cải tạo, rèn luyện để trở thành người có ích và tái hòa nhập cộng đồng một cách trọn vẹn.

2. Điều Kiện Để Được Xóa Án Tích

Theo Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), có hai hình thức xóa án tích chính là “Đương nhiên được xóa án tích” và “Xóa án tích theo quyết định của Tòa án”.

a. Đương Nhiên Được Xóa Án Tích

Đây là trường hợp phổ biến nhất, áp dụng cho các tội phạm không thuộc nhóm tội xâm phạm an ninh quốc gia và một số tội nghiêm trọng khác. Người bị kết án sẽ tự động được xóa án tích nếu đáp ứng đủ các điều kiện sau:

Đã chấp hành xong hình phạt chính: Tù có thời hạn, cải tạo không giam giữ, v.v.
Đã chấp hành xong hình phạt bổ sung (nếu có): Phạt tiền, cấm đảm nhiệm chức vụ, v.v.
Đã thực hiện xong các quyết định khác của bản án: Bồi thường thiệt hại, án phí, v.v.
Không thực hiện hành vi phạm tội mới trong một thời hạn nhất định kể từ khi chấp hành xong hình phạt chính. Thời hạn này được quy định như sau:
- 01 năm: Trường hợp bị phạt cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù nhưng được hưởng án treo.
- 02 năm: Trường hợp bị phạt tù đến 05 năm.
- 03 năm: Trường hợp bị phạt tù từ trên 05 năm đến 15 năm.
- 05 năm: Trường hợp bị phạt tù từ trên 15 năm, tù chung thân hoặc tử hình (nhưng đã được ân giảm).

b. Xóa Án Tích Theo Quyết Định Của Tòa Án

Trường hợp này áp dụng cho những người bị kết án về các tội xâm phạm an ninh quốc gia hoặc các tội phá hoại hòa bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh.

Điều kiện tương tự như trường hợp đương nhiên xóa án tích, nhưng thời hạn thử thách để không phạm tội mới sẽ dài hơn:

01 năm: Với hình phạt cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ hoặc tù treo.
03 năm: Với hình phạt tù đến 05 năm.
05 năm: Với hình phạt tù trên 05 năm.

Ngoài ra, người bị kết án phải có những biểu hiện tiến bộ rõ rệt, được chính quyền địa phương hoặc cơ quan nơi họ làm việc, học tập xác nhận là một trong những điều kiện quan trọng để Tòa án xem xét, quyết định.

3. Thủ Tục Xóa Án Tích Thực Hiện Như Thế Nào?

Đối với trường hợp đương nhiên được xóa án tích:

Trách nhiệm chính: Cơ quan quản lý cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp (Sở Tư pháp) có trách nhiệm cập nhật thông tin về tình trạng án tích của người bị kết án.
Hành động của người dân: Sau khi đã đủ điều kiện, người dân nên chủ động yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 1 tại Sở Tư pháp tỉnh/thành phố nơi mình thường trú. Nếu trong phiếu ghi “không có án tích” thì việc xóa án tích đã hoàn tất.
Nếu thông tin chưa được cập nhật: Người dân có quyền khiếu nại đến Tòa án đã ra bản án hoặc Sở Tư pháp để yêu cầu cập nhật lại tình trạng án tích của mình.

Đối với trường hợp xóa án tích theo quyết định của Tòa án:

Người có yêu cầu cần thực hiện theo các bước sau:

Chuẩn bị hồ sơ:
- Đơn yêu cầu xóa án tích gửi đến Tòa án đã xét xử sơ thẩm vụ án.
- Bản sao các giấy tờ chứng minh đã chấp hành xong bản án (giấy ra trại, biên lai nộp phạt, biên lai bồi thường thiệt hại…).
- Giấy tờ xác nhận của chính quyền địa phương hoặc cơ quan/tổ chức về việc đã có nhiều tiến bộ, chấp hành tốt chính sách, pháp luật.
Nộp hồ sơ: Nộp đơn và các giấy tờ kèm theo tại Tòa án nhân dân cấp huyện hoặc Tòa án quân sự khu vực đã xét xử sơ thẩm.
Tòa án xem xét: Trong thời hạn quy định, Tòa án sẽ xem xét hồ sơ và ra quyết định chấp nhận hoặc bác đơn yêu cầu xóa án tích.

4. Quyền Lợi Vàng Của Người Được Xóa Án Tích

Đây là phần quan trọng nhất. Khi một người được xóa án tích, họ sẽ được hưởng một quyền lợi vô cùng to lớn: Họ được coi như chưa từng bị kết án.

Điều này có nghĩa là:

Lý lịch trong sạch: Họ có quyền khai trong lý lịch của mình là không có án tích.
Xóa bỏ rào cản: Các hạn chế về việc làm, học tập, hay tham gia vào các hoạt động xã hội trước đây do án tích gây ra sẽ được xóa bỏ.
Không bị coi là tái phạm: Nếu không may sau này họ lại phạm tội, thì án tích đã được xóa sẽ không bị coi là căn cứ để xác định tái phạm hay tái phạm nguy hiểm.
Phục hồi đầy đủ quyền công dân: Mọi quyền công dân đã bị tước bỏ hoặc hạn chế trước đó sẽ được khôi phục hoàn toàn.

Lời kết:

Xóa án tích không chỉ là một thủ tục pháp lý mà còn là một con đường để những người từng lầm lỗi tìm lại sự tự tin và cơ hội xây dựng lại cuộc đời. Việc hiểu rõ các quy định này không chỉ giúp người trong cuộc bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình mà còn thể hiện sự tiến bộ và nhân văn của hệ thống pháp luật.

Lưu ý: Nội dung bài viết công khai tại website của Công ty luật Quảng Ninh chỉ mang tính chất tham khảo về việc áp dụng quy định pháp luật. Tùy từng thời điểm, đối tượng và sự sửa đổi, bổ sung, thay thế của chính sách pháp luật, văn bản pháp lý mà nội dung tư vấn có thể sẽ không còn phù hợp với tình huống Quý khách đang gặp phải hoặc cần tham khảo ý kiến pháp lý. Trường hợp Quý khách cần ý kiến pháp lý cụ thể, chuyên sâu theo từng hồ sơ, vụ việc, vui lòng liên hệ với Chúng tôi qua các phương thức bên dưới. Với sự nhiệt tình và tận tâm, Chúng tôi tin rằng văn phòng Luật sư Quảng Ninh sẽ là nơi hỗ trợ pháp lý đáng tin cậy của Quý khách hàng.

Công ty Luật TNHH MTV Luật Sư Quảng Ninh.

Địa chỉ: số 575 đường Nguyễn Văn Cừ, phường Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

Địa chỉ chi nhánh: số 31 đường Lý Thường Kiệt, tổ 1, khu 3, phường Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh.

Nếu còn vướng mắc chưa rõ hoặc cần hỗ trợ pháp lý khác, bạn vui lòng liên hệ số điện thoại: 0961.926.188/0979.266.128 hoặc đặt lịch hẹn để được hỗ trợ trực tiếp.