Trong hoạt động tố tụng, một bản án hoặc quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật được xem là “chương cuối” của một vụ án. Về nguyên tắc, các bên phải nghiêm chỉnh thi hành. Tuy nhiên, pháp luật cũng dự liệu những trường hợp đặc biệt khi bản án, quyết định đó có những sai lầm nghiêm trọng hoặc xuất hiện tình tiết mới làm thay đổi bản chất vụ việc. Khi đó, bản án có thể bị hủy để xét xử lại thông qua hai thủ tục đặc biệt: Giám đốc thẩm và Tái thẩm.

Hãy cùng tìm hiểu xem khi nào thì “cánh cửa” tưởng chừng đã khép lại này có thể được mở ra nhé.

1. Thủ Tục Giám Đốc Thẩm: Sửa Sai Cho Tòa Án

Giám đốc thẩm là thủ tục xem xét lại bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật nhưng bị kháng nghị vì phát hiện có vi phạm pháp luật nghiêm trọng trong quá trình giải quyết vụ án.

Nói một cách dễ hiểu, giám đốc thẩm là việc Tòa án cấp trên “sửa sai” cho Tòa án cấp dưới khi phát hiện những sai lầm nghiêm trọng. Căn cứ để kháng nghị giám đốc thẩm được quy định cụ thể trong Bộ luật Tố tụng Hình sự và Bộ luật Tố tụng Dân sự. Tựu trung lại có 3 nhóm chính:

Kết luận trong bản án không phù hợp với những tình tiết khách quan của vụ án: Ví dụ, Tòa án nhận định anh A có vay tiền của chị B nhưng không có giấy tờ, bằng chứng rõ ràng, chỉ dựa vào lời khai một phía, trong khi có nhiều nhân chứng xác nhận anh A không hề vay tiền.
Có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng: Đây là những sai sót trong quá trình xét xử làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của các bên.
- Ví dụ trong tố tụng dân sự: Tòa án không đưa người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan vào tham gia tố tụng, dẫn đến quyền lợi của họ bị ảnh hưởng. Hoặc thành phần Hội đồng xét xử không đúng quy định.
- Ví dụ trong tố tụng hình sự: Điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán đã từng tham gia giải quyết vụ án ở cấp sơ thẩm lại tiếp tục tham gia ở cấp phúc thẩm.
Có sai lầm trong việc áp dụng pháp luật: Tòa án áp dụng sai điều luật, áp dụng văn bản pháp luật đã hết hiệu lực hoặc giải thích, áp dụng pháp luật không đúng, dẫn đến việc ra bản án sai.
- Ví dụ: Một tranh chấp về đất đai lẽ ra phải áp dụng Luật Đất đai 2013 thì Tòa án lại áp dụng Luật Đất đai 2003, gây thiệt hại cho đương sự.

Ai có quyền kháng nghị? Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Chánh án Tòa án nhân dân cấp cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp cao có quyền kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm. Người dân không trực tiếp làm đơn yêu cầu giám đốc thẩm mà sẽ làm đơn đề nghị gửi đến những người có thẩm quyền này.

2. Thủ Tục Tái Thẩm: Khi Sự Thật Mới Được Phơi Bày

Khác với giám đốc thẩm là “sửa sai”, tái thẩm là thủ tục xét xử lại vụ án khi có những tình tiết mới được phát hiện mà trước đó Tòa án và các bên không thể biết được, có thể làm thay đổi cơ bản nội dung của bản án.

Hãy hình dung rằng vụ án đã kết thúc, nhưng một thời gian sau, một bằng chứng “sống” bất ngờ xuất hiện. Đây chính là lúc thủ tục tái thẩm phát huy tác dụng. Các căn cứ để kháng nghị tái thẩm bao gồm:

Mới phát hiện được tình tiết quan trọng của vụ án: Đây là những tình tiết, chứng cứ mà khi xét xử Tòa án đã không biết đến.
- Ví dụ: Sau khi A bị kết án tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, người ta bất ngờ tìm thấy một bản di chúc hợp pháp cho thấy tài sản đó thực chất thuộc về A.
Lời khai của người làm chứng, kết luận giám định, lời dịch của người phiên dịch có những điểm sai sự thật quan trọng: Nếu chứng minh được những yếu tố này là giả mạo và là căn cứ chính để Tòa ra phán quyết, bản án có thể bị xem xét lại.
Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Kiểm sát viên cố ý làm sai lệch hồ sơ vụ án hoặc cố ý kết luận trái pháp luật: Đây là trường hợp có yếu tố lỗi chủ quan của người tiến hành tố tụng.
Vật chứng, tài liệu trong vụ án bị giả mạo hoặc không đúng sự thật: Ví dụ, chữ ký trong hợp đồng vay tiền được chứng minh là giả mạo sau khi bản án đã có hiệu lực.

Ai có quyền kháng nghị? Tương tự như giám đốc thẩm, quyền kháng nghị tái thẩm thuộc về Viện trưởng các cấp của Viện kiểm sát nhân dân và Chánh án các cấp của Tòa án nhân dân.

Lời Khuyên Hữu Ích

Thời hiệu: Cần lưu ý rằng cả hai thủ tục này đều có thời hiệu để đề nghị. Thời hiệu kháng nghị giám đốc thẩm thường là 03 – 05 năm, còn tái thẩm là 01 năm kể từ ngày người có thẩm quyền biết được căn cứ.
Thu thập chứng cứ: Việc đề nghị xem xét lại bản án theo thủ tục giám đốc thẩm hay tái thẩm đòi hỏi những căn cứ rất chặt chẽ. Bạn cần thu thập đầy đủ tài liệu, chứng cứ để chứng minh cho yêu cầu của mình là có cơ sở.
Tìm kiếm sự trợ giúp pháp lý: Đây là những thủ tục pháp lý phức tạp. Để đảm bảo quyền lợi của mình, bạn nên tìm đến luật sư hoặc các chuyên gia pháp lý để được tư vấn và hỗ trợ soạn thảo đơn đề nghị, thu thập chứng cứ một cách hiệu quả nhất.

Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích. Việc hủy một bản án đã có hiệu lực là một quy trình rất nghiêm ngặt, nhưng nó thể hiện tính nhân văn và sự cẩn trọng của pháp luật, đảm bảo công lý được thực thi một cách triệt để.

Lưu ý: Nội dung bài viết công khai tại website của Công ty luật Quảng Ninh chỉ mang tính chất tham khảo về việc áp dụng quy định pháp luật. Tùy từng thời điểm, đối tượng và sự sửa đổi, bổ sung, thay thế của chính sách pháp luật, văn bản pháp lý mà nội dung tư vấn có thể sẽ không còn phù hợp với tình huống Quý khách đang gặp phải hoặc cần tham khảo ý kiến pháp lý. Trường hợp Quý khách cần ý kiến pháp lý cụ thể, chuyên sâu theo từng hồ sơ, vụ việc, vui lòng liên hệ với Chúng tôi qua các phương thức bên dưới. Với sự nhiệt tình và tận tâm, Chúng tôi tin rằng văn phòng Luật sư Quảng Ninh sẽ là nơi hỗ trợ pháp lý đáng tin cậy của Quý khách hàng.

Công ty Luật TNHH MTV Luật Sư Quảng Ninh.

Địa chỉ: số 575 đường Nguyễn Văn Cừ, phường Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

Địa chỉ chi nhánh: số 31 đường Lý Thường Kiệt, tổ 1, khu 3, phường Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh.

Nếu còn vướng mắc chưa rõ hoặc cần hỗ trợ pháp lý khác, bạn vui lòng liên hệ số điện thoại: 0961.926.188/0979.266.128 hoặc đặt lịch hẹn để được hỗ trợ trực tiếp