Trong thực tế, các tranh chấp liên quan đến lối đi chung giữa các hộ gia đình, đặc biệt tại khu dân cư đông đúc hoặc đất thừa kế nhiều đời, diễn ra khá phổ biến. Vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến việc đi lại, sinh hoạt hàng ngày mà còn tác động đến quyền sở hữu, sử dụng đất. Vậy, khi phát sinh tranh chấp, tòa án sẽ dựa vào căn cứ nào để giải quyết?

1. Cơ sở pháp luật về lối đi qua bất động sản liền kề

Bộ luật Dân sự 2015 quy định tại Điều 254 về quyền về lối đi qua. Theo đó, khi một bất động sản bị vây bọc bởi các bất động sản khác mà không có hoặc không đủ lối đi ra đường công cộng, thì chủ sở hữu có quyền yêu cầu bất động sản liền kề dành cho mình một lối đi hợp lý. Người có bất động sản bị vây bọc phải đền bù, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

Như vậy, pháp luật đã ghi nhận quyền được đi qua, đồng thời đặt ra cơ chế cân bằng lợi ích giữa các bên.

2. Các căn cứ tòa án xem xét khi giải quyết tranh chấp

Khi vụ việc được đưa ra tòa, thẩm phán thường căn cứ vào một số yếu tố sau:

Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ): xác định ranh giới, diện tích, hiện trạng đất.
Nguồn gốc hình thành lối đi: lối đi này tồn tại do thỏa thuận, tập quán lâu đời hay do Nhà nước quy hoạch.
Nhu cầu thực tế: bất động sản có thực sự bị “vây bọc” và cần lối đi qua không.
Sự hợp lý của lối đi: xét đến vị trí, chiều dài, chiều rộng, mức độ thuận tiện, hạn chế tối đa thiệt hại cho chủ đất liền kề.
Nguyên tắc bồi thường: bên được mở lối đi có trách nhiệm bồi thường giá trị quyền sử dụng đất cho chủ đất liền kề, trừ khi lối đi hình thành từ trước và được sử dụng ổn định lâu dài.

3. Một số tình huống thực tế thường gặp

Hộ gia đình sử dụng lối đi qua đất nhà hàng xóm nhiều năm, đến khi hàng xóm rào chắn thì phát sinh tranh chấp.
Lối đi chung theo tập quán bị một hộ dân chiếm dụng, xây công trình, gây cản trở.
Người mua đất mới không đồng ý cho hộ phía trong đi nhờ qua đất, mặc dù trước đó chủ cũ đã chấp nhận.

Trong những trường hợp này, tòa án sẽ xem xét lịch sử sử dụng, thỏa thuận trước đây và quyền lợi hợp pháp của các bên.

4. Lời khuyên pháp lý cho người dân

Khi mua bán, tặng cho đất, cần ghi rõ lối đi chung trong hợp đồng và bản vẽ kèm theo.
Nếu phát sinh tranh chấp, nên ưu tiên thương lượng, hòa giải tại UBND cấp xã trước khi khởi kiện.
Khi khởi kiện, chuẩn bị đầy đủ giấy tờ về quyền sử dụng đất, nhân chứng, hình ảnh hiện trạng để chứng minh yêu cầu.

5. Tình huống minh họa

Anh A có mảnh đất nằm phía trong, bốn mặt đều giáp đất của các hộ khác. Trong nhiều năm, gia đình anh A đi nhờ qua phần đất nhà anh B (hộ liền kề) để ra đường chính. Khi anh B bán đất cho người khác, chủ mới dựng hàng rào, không cho gia đình anh A đi qua nữa.

Anh A khởi kiện ra tòa, yêu cầu mở lại lối đi.

Cách tòa án xem xét vụ việc:

Kiểm tra sổ đỏ của anh A: xác định thửa đất bị vây bọc, không có lối đi ra đường công cộng.
Xem xét quá trình sử dụng: gia đình anh A đã đi nhờ qua đất anh B ổn định nhiều năm, không có tranh chấp.
Đánh giá tính hợp lý: mở lối đi qua đất anh B sẽ ngắn, thuận tiện và ít ảnh hưởng nhất so với các hướng khác.

Lưu ý: Nội dung bài viết công khai tại website của Công ty luật Quảng Ninh chỉ mang tính chất tham khảo về việc áp dụng quy định pháp luật. Tùy từng thời điểm, đối tượng và sự sửa đổi, bổ sung, thay thế của chính sách pháp luật, văn bản pháp lý mà nội dung tư vấn có thể sẽ không còn phù hợp với tình huống Quý khách đang gặp phải hoặc cần tham khảo ý kiến pháp lý. Trường hợp Quý khách cần ý kiến pháp lý cụ thể, chuyên sâu theo từng hồ sơ, vụ việc, vui lòng liên hệ với Chúng tôi qua các phương thức bên dưới. Với sự nhiệt tình và tận tâm, Chúng tôi tin rằng văn phòng Luật sư Quảng Ninh sẽ là nơi hỗ trợ pháp lý đáng tin cậy của Quý khách hàng.

Công ty Luật TNHH MTV Luật Sư Quảng Ninh.

Địa chỉ: số 575 đường Nguyễn Văn Cừ, phường Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

Địa chỉ chi nhánh: số 31 đường Lý Thường Kiệt, tổ 1, khu 3, phường Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh.

Nếu còn vướng mắc chưa rõ hoặc cần hỗ trợ pháp lý khác, bạn vui lòng liên hệ số điện thoại: 0961.926.188/0979.266.128 hoặc đặt lịch hẹn để được hỗ trợ trực tiếp.