Trốn Thuế và Vi Phạm Quy Định Kế Toán: Tưởng Đồng Mà Khác Biệt Một Trời Một Vực

Chào bạn đọc!

Khi nhắc đến những sai phạm trong lĩnh vực tài chính – kế toán, chúng ta thường nghe nhiều về các hành vi “trốn thuế” hoặc “vi phạm quy định kế toán”. Nhiều người lầm tưởng hai khái niệm này là một, hoặc cho rằng chúng luôn đi kèm với nhau. Tuy nhiên, theo quy định của Bộ luật Hình sự Việt Nam, đây là hai tội danh hoàn toàn khác biệt về bản chất, hành vi, và hậu quả pháp lý.

Hãy cùng làm rõ để tránh những rủi ro không đáng có nhé!

1. Tội Trốn Thuế (Điều 200 Bộ luật Hình sự): Cố Ý Né Tránh Nghĩa Vụ Nộp Tiền

Bản chất: Đây là hành vi trực tiếp nhằm làm giảm số tiền thuế phải nộp vào ngân sách nhà nước, gây thất thoát nguồn thu của quốc gia.

Các hành vi điển hình:

Lờ đi nghĩa vụ: Không nộp hồ sơ đăng ký thuế, không nộp hồ sơ khai thuế, hoặc nộp chậm quá 90 ngày.
Bóp méo số liệu: Không ghi chép đầy đủ các khoản thu trong sổ kế toán để xác định sai số thuế.
Mập mờ hóa đơn: Không xuất hóa đơn khi bán hàng hóa, dịch vụ hoặc ghi giá trị trên hóa đơn thấp hơn thực tế.
Gian lận chứng từ: Sử dụng hóa đơn, chứng từ không hợp pháp để hạch toán, làm giảm thuế hoặc tăng tiền thuế được miễn, giảm, khấu trừ, hoàn.
Khai báo sai sự thật: Cố ý khai sai hoặc không kê khai về thuế đối với hàng hóa xuất nhập khẩu.
Lợi dụng chính sách: Sử dụng hàng hóa được miễn thuế không đúng mục đích mà không khai báo.

Hậu quả để bị truy cứu hình sự: Phải trốn thuế với số tiền từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng, hoặc dưới 100.000.000 đồng nhưng đã từng bị xử phạt hành chính hoặc bị kết án về tội này.

Ai có thể phạm tội? Bất kỳ cá nhân hoặc pháp nhân thương mại nào có nghĩa vụ nộp thuế đều có thể trở thành chủ thể của tội này.

Mức phạt: Cá nhân có thể bị phạt tiền đến 500 triệu đồng hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm (Khoản 1). Mức cao nhất đối với cá nhân có thể lên đến 7 năm tù. Đối với tổ chức (pháp nhân thương mại), có thể bị phạt tiền lên đến 10 tỷ đồng hoặc đình chỉ hoạt động.

2. Tội Vi Phạm Quy Định Về Kế Toán Gây Hậu Quả Nghiêm Trọng (Điều 221 Bộ luật Hình sự): Làm Sai Lệch Báo Cáo, Gây Thiệt Hại

Bản chất: Đây là hành vi làm sai lệch thông tin, tài liệu, số liệu kế toán, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính minh bạch và chính xác của hoạt động tài chính. Hành vi này thường xuất phát từ việc lợi dụng chức vụ, quyền hạn.

Các hành vi điển hình:

Bịa đặt, sửa chữa: Giả mạo, khai man, thỏa thuận hoặc ép buộc người khác giả mạo, khai man, tẩy xóa tài liệu kế toán.
Cung cấp thông tin sai: Dụ dỗ, thỏa thuận hoặc ép buộc người khác cung cấp, xác nhận thông tin, số liệu kế toán sai sự thật.
Che giấu tài sản: Để tài sản của đơn vị kế toán hoặc tài sản liên quan đến đơn vị ngoài sổ kế toán.
Phi tang chứng cứ: Hủy bỏ hoặc cố ý làm hư hỏng tài liệu kế toán trước thời hạn lưu trữ.
Lập “sổ đen, sổ đỏ”: Lập hai hệ thống sổ kế toán tài chính trở lên nhằm mục đích che giấu tài sản, nguồn vốn.

Hậu quả để bị truy cứu hình sự: Phải gây thiệt hại từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng, hoặc dưới 100.000.000 đồng nhưng đã từng bị xử lý kỷ luật hoặc xử phạt hành chính về hành vi này.

Ai có thể phạm tội? Chỉ những cá nhân có chức vụ, quyền hạn trong lĩnh vực kế toán hoặc có trách nhiệm liên quan mới là chủ thể của tội này (ví dụ: kế toán trưởng, giám đốc tài chính, thủ quỹ…).

Mức phạt: Có thể bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm (Khoản 1). Mức cao nhất có thể lên đến 20 năm tù.

Phân Biệt Rõ Ràng Để Tránh Rủi Ro Pháp Lý

Để dễ hình dung hơn, hãy nhìn vào trường hợp chị Hải Anh mua nhà đất:

Chị Hải Anh mua nhà đất, giá trên hợp đồng hơn 2 tỷ đồng nhưng hai năm sau chị được cơ quan thuế thông báo qua kiểm tra, rà soát đã phát hiện căn nhà bị định giá thấp một nửa.

Trường hợp này, chị Hải Anh đang đối diện với nguy cơ bị truy cứu về tội trốn thuế. Hành vi ghi giá trị trên hợp đồng (tương đương hóa đơn) thấp hơn giá trị thanh toán thực tế trực tiếp nhằm mục đích giảm số tiền thuế phải nộp (thuế chuyển nhượng, thuế thu nhập cá nhân). Dù có thể là “vô ý”, nhưng hậu quả là thất thoát ngân sách nhà nước, nếu số tiền trốn thuế đủ lớn sẽ cấu thành tội trốn thuế.

Tóm lại:

Trốn thuế: Hành vi nhằm giảm số tiền thuế phải nộp. Hậu quả là số tiền thuế trốn. Chủ thể là bất kỳ cá nhân/pháp nhân thương mại nào.
Vi phạm quy định kế toán: Hành vi nhằm làm sai lệch sổ sách, tài liệu kế toán. Hậu quả là thiệt hại về tài sản. Chủ thể là người có chức vụ, quyền hạn trong lĩnh vực kế toán.

Hiểu rõ hai tội danh này là rất quan trọng để mọi cá nhân, tổ chức tuân thủ pháp luật và tránh những rắc rối không đáng có. Đừng bao giờ coi thường những quy định tưởng chừng nhỏ nhặt trong lĩnh vực tài chính, kế toán nhé!

Hy vọng bài viết này đã giúp bạn đọc có cái nhìn rõ ràng hơn.

Lưu ý: Nội dung bài viết công khai tại website của Công ty luật Quảng Ninh chỉ mang tính chất tham khảo về việc áp dụng quy định pháp luật. Tùy từng thời điểm, đối tượng và sự sửa đổi, bổ sung, thay thế của chính sách pháp luật, văn bản pháp lý mà nội dung tư vấn có thể sẽ không còn phù hợp với tình huống Quý khách đang gặp phải hoặc cần tham khảo ý kiến pháp lý. Trường hợp Quý khách cần ý kiến pháp lý cụ thể, chuyên sâu theo từng hồ sơ, vụ việc, vui lòng liên hệ với Chúng tôi qua các phương thức bên dưới. Với sự nhiệt tình và tận tâm, Chúng tôi tin rằng văn phòng Luật sư Quảng Ninh sẽ là nơi hỗ trợ pháp lý đáng tin cậy của Quý khách hàng.

Công ty Luật TNHH MTV Luật Sư Quảng Ninh.

Địa chỉ: số 575 đường Nguyễn Văn Cừ, phường Hồng Hải, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

Địa chỉ chi nhánh: số 31 đường Lý Thường Kiệt, tổ 1, khu 3, phường Thanh Sơn, thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh.

Nếu còn vướng mắc chưa rõ hoặc cần hỗ trợ pháp lý khác, bạn vui lòng liên hệ số điện thoại: 0961.926.188/0353.266.128 hoặc đặt lịch hẹn để được hỗ trợ trực tiếp.