“Nợ ai người nấy trả” là một nguyên tắc cơ bản và sòng phẳng, tuy nhiên thực tế không ít gia đình rơi vào cảnh khốn đốn khi chủ nợ đến nhà đòi tiền, gây áp lực lên cha mẹ, vợ chồng, con cái của người vay. Điều này làm dấy lên một câu hỏi lớn: Về mặt pháp lý, người thân có nghĩa vụ phải “gánh” nợ cho nhau không? Câu trả lời ngắn gọn là KHÔNG, TRỪ MỘT SỐ TRƯỜNG HỢP ĐẶC BIỆT. Bài viết này sẽ làm rõ nguyên tắc chung và chỉ ra những tình huống ngoại lệ mà pháp luật quy định người thân phải chịu trách nhiệm trả nợ thay.

Nguyên Tắc Vàng: “Trách Nhiệm Tài Sản Riêng”

Pháp luật Dân sự Việt Nam đề cao nguyên tắc trách nhiệm tài sản riêng. Điều này có nghĩa là:

Một cá nhân khi đã thành niên, có đầy đủ năng lực hành vi dân sự thì phải tự chịu trách nhiệm đối với các giao dịch do mình xác lập. Khoản nợ phát sinh từ giao dịch đó là nghĩa vụ của chính người đó, không liên quan đến người thân của họ.

Chủ nợ chỉ có quyền yêu cầu chính người vay nợ phải thanh toán. Mọi hành vi đe dọa, gây áp lực, ép buộc người thân của người vay phải trả nợ thay đều là hành vi trái pháp luật.

Tuy nhiên, nguyên tắc này có những ngoại lệ. Dưới đây là 04 trường hợp phổ biến mà người thân phải chịu trách nhiệm trả nợ cho nhau.

4 Trường Hợp Người Thân Phải Trả Nợ Thay Theo Quy Định Của Pháp Luật

1. Cha mẹ trả nợ cho con chưa thành niên (dưới 18 tuổi)

Khi một người chưa thành niên (chưa đủ 18 tuổi) thực hiện một giao dịch dân sự (ví dụ: vay tiền, mua hàng trả góp) thì giao dịch này phải được người đại diện theo pháp luật của họ (thường là cha, mẹ) đồng ý.

Theo Điều 74 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, cha mẹ phải bồi thường thiệt hại do con chưa thành niên gây ra. Tương tự với các khoản nợ, cha mẹ với tư cách là người giám hộ, người đại diện sẽ có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ trả nợ cho con.

Cách trả nợ: Ưu tiên sử dụng tài sản riêng của người con để trả. Nếu tài sản của con không đủ, cha mẹ phải dùng tài sản của mình để thực hiện phần nghĩa vụ còn lại.

2. Vợ, chồng trả nợ cho nhau

Đây là trường hợp phức tạp và phổ biến nhất. Không phải mọi khoản nợ của vợ/chồng đều là nợ chung. Theo Điều 37 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, nghĩa vụ trả nợ chung chỉ phát sinh trong các trường hợp sau:

Nợ phát sinh từ giao dịch do cả hai vợ chồng cùng thỏa thuận xác lập. (Ví dụ: Cả hai cùng ký vào hợp đồng vay vốn ngân hàng).
Nợ do một người thực hiện nhằm đáp ứng nhu cầu thiết yếu của gia đình. (Ví dụ: Vay tiền để đóng học phí cho con, mua sắm đồ dùng sinh hoạt, khám chữa bệnh cho thành viên gia đình…).
Nợ phát sinh từ việc sở hữu, sử dụng, định đoạt tài sản chung. (Ví dụ: Vay tiền để sửa chữa căn nhà là tài sản chung).
Nợ phát sinh từ hoạt động kinh doanh chung của vợ chồng.

Khi đó, vợ và chồng có nghĩa vụ liên đới, phải dùng tài sản chung để trả nợ. Nếu tài sản chung không đủ, cả hai phải dùng tài sản riêng của mình để thanh toán.

Lưu ý: Những khoản nợ hình thành do cờ bạc, lô đề, hoặc các mục đích cá nhân khác không phục vụ cho gia đình sẽ được coi là nợ riêng, và người còn lại không có nghĩa vụ phải trả thay.

3. Người thừa kế trả nợ cho người đã mất

“Nghĩa tử là nghĩa tận”, nhưng các nghĩa vụ tài chính thì không tự động chấm dứt khi một người qua đời.

Theo Điều 615 Bộ luật Dân sự 2015, những người hưởng thừa kế có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại.

Tuy nhiên, có một giới hạn cực kỳ quan trọng:

Người thừa kế chỉ phải trả nợ trong phạm vi di sản mà họ được hưởng.

Ví dụ: Ông A qua đời để lại tài sản (di sản) trị giá 500 triệu đồng và một khoản nợ 800 triệu đồng. Con của ông A khi nhận thừa kế chỉ có nghĩa vụ dùng 500 triệu đó để trả nợ. Phần nợ còn lại là 300 triệu sẽ không được thanh toán, và người con không phải bỏ tiền túi của mình ra để trả. Nếu ông A không để lại di sản nào, người thừa kế không phải trả nợ.

4. Trả nợ thay khi là người bảo lãnh

Đây là trường hợp trách nhiệm phát sinh không phải do quan hệ huyết thống mà do sự tự nguyện cam kết bằng hợp đồng.

Nếu một người thân (cha, mẹ, anh, em…) đứng ra ký hợp đồng bảo lãnh cho khoản vay của bạn, thì khi bạn không có khả năng trả nợ (vỡ nợ), người bảo lãnh sẽ có nghĩa vụ phải thực hiện thay nghĩa vụ trả nợ đó cho chủ nợ.

Kết luận

Pháp luật luôn bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mỗi cá nhân. Việc một người phải trả nợ cho người thân là các trường hợp ngoại lệ, được quy định rất chặt chẽ. Hiểu rõ các quy định này không chỉ giúp bạn bảo vệ tài sản của chính mình mà còn giúp bạn ứng xử đúng mực khi đối mặt với các tình huống đòi nợ phức tạp, tránh bị các đối tượng xấu lợi dụng, đe dọa.

Lưu ý: Nội dung bài viết công khai tại website của Công ty luật Quảng Ninh chỉ mang tính chất tham khảo về việc áp dụng quy định pháp luật. Tùy từng thời điểm, đối tượng và sự sửa đổi, bổ sung, thay thế của chính sách pháp luật, văn bản pháp lý mà nội dung tư vấn có thể sẽ không còn phù hợp với tình huống Quý khách đang gặp phải hoặc cần tham khảo ý kiến pháp lý. Trường hợp Quý khách cần ý kiến pháp lý cụ thể, chuyên sâu theo từng hồ sơ, vụ việc, vui lòng liên hệ với Chúng tôi qua các phương thức bên dưới. Với sự nhiệt tình và tận tâm, Chúng tôi tin rằng văn phòng Luật sư Quảng Ninh sẽ là nơi hỗ trợ pháp lý đáng tin cậy của Quý khách hàng.

Công ty Luật TNHH MTV Luật Sư Quảng Ninh.

Địa chỉ: số 575 đường Nguyễn Văn Cừ, phường Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

Địa chỉ chi nhánh: số 31 đường Lý Thường Kiệt, tổ 1, khu 3, phường Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh.

Nếu còn vướng mắc chưa rõ hoặc cần hỗ trợ pháp lý khác, bạn vui lòng liên hệ số điện thoại: 0961.926.188/0979.266.128 hoặc đặt lịch hẹn để được hỗ trợ trực tiếp.