Trong cuộc sống, vì tin tưởng, nể nang hay các mối quan hệ thân thiết, việc cho bạn bè, người thân vay một khoản tiền mà không có giấy tờ xác nhận là điều khá phổ biến. Giao dịch thường chỉ dựa trên “lời nói,” một cái gật đầu hay một dòng tin nhắn vội. Tuy nhiên, khi “tình nghĩa” không còn, người vay chây ì, cố tình không trả, người cho vay mới bàng hoàng nhận ra rủi ro pháp lý mình đang đối mặt. Không có giấy vay nợ trong tay, liệu có “mất trắng”?

Câu trả lời là KHÔNG HẲN. Pháp luật Việt Nam vẫn bảo vệ quyền lợi hợp pháp của bạn, ngay cả khi hợp đồng vay chỉ bằng miệng. Vấn đề mấu chốt nằm ở việc bạn có thể cung cấp cho Tòa án những chứng cứ gì để chứng minh giao dịch vay mượn đó là có thật. Bài viết này sẽ đi sâu vào những loại chứng cứ quan trọng có thể giúp bạn “lật ngược tình thế” và tăng cơ hội thắng kiện khi đòi nợ không có giấy tờ.

Hợp đồng miệng vẫn có giá trị pháp lý

Trước hết, cần phải khẳng định rằng, theo quy định tại Điều 119 và Điều 463 của Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng vay tài sản không bắt buộc phải được lập thành văn bản. Giao dịch dân sự có thể được thể hiện bằng lời nói, văn bản hoặc hành vi cụ thể.

Do đó, một thỏa thuận vay tiền bằng miệng giữa hai bên, nếu đáp ứng các điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự (các bên tự nguyện, có năng lực hành vi dân sự, mục đích và nội dung không vi phạm điều cấm của luật…), thì vẫn được pháp luật công nhận và có giá trị ràng buộc.

Thách thức lớn nhất khi khởi kiện đòi nợ “miệng” là nghĩa vụ chứng minh. Bên khởi kiện (người cho vay) phải đưa ra được các tài liệu, chứng cứ để thuyết phục Tòa án rằng có một giao dịch vay mượn đã thực sự diễn ra.

“Vũ khí” của bạn: Những chứng cứ thay thế giấy vay nợ

Khi giấy trắng mực đen không tồn tại, bạn cần thu thập và củng cố các bằng chứng gián tiếp nhưng có giá trị pháp lý cao. Dưới đây là những loại chứng cứ quan trọng nhất:

1. Sao kê giao dịch ngân hàng

Đây là một trong những chứng cứ mạnh mẽ và thuyết phục nhất. Nếu bạn cho vay bằng hình thức chuyển khoản, hãy ngay lập tức ra ngân hàng và yêu cầu sao kê tài khoản, có dấu xác nhận của ngân hàng.

Giá trị chứng minh: Sao kê thể hiện rõ số tiền, thời gian, thông tin tài khoản người gửi và người nhận.
Mẹo: Khi chuyển khoản, hãy ghi rõ nội dung chuyển tiền như “Cho Nguyen Van A vay tiền”, “Chuyen tien cho B vay mua xe”. Những nội dung này, dù ngắn gọn, cũng là một bằng chứng trực tiếp về mục đích của giao dịch.

2. Tin nhắn, Email, và các đoạn hội thoại trên mạng xã hội

Trong thời đại số, các cuộc trao đổi qua tin nhắn (SMS, Zalo, Messenger, Viber…), email là nguồn chứng cứ vô cùng phổ biến và hữu hiệu.

Nội dung cần có: Các đoạn hội thoại thể hiện việc hỏi vay, đồng ý cho vay, xác nhận đã nhận tiền, hoặc các tin nhắn khất nợ, hứa hẹn ngày trả… Ví dụ: “Cậu cho tớ vay 50 triệu nhé, cuối tháng tớ gửi lại”, “Tớ nhận được tiền rồi, cảm ơn cậu nhiều”, “Tháng này khó khăn quá, cho tớ khất đến tháng sau nhé”.
Lưu ý: Bạn cần cung cấp cho Tòa án bản in hoặc ảnh chụp màn hình của các đoạn hội thoại này. Để tăng tính xác thực, bạn có thể xem xét việc lập vi bằng tại các văn phòng Thừa phát lại để ghi nhận nội dung các tin nhắn, dữ liệu điện tử này.

3. Bản ghi âm, ghi hình

Một đoạn ghi âm hoặc video quay lại cuộc nói chuyện giữa bạn và người vay, trong đó họ thừa nhận có vay nợ, là một chứng cứ rất giá trị.

Cách thực hiện: Bạn có thể khéo léo gợi lại câu chuyện về khoản vay trong một cuộc nói chuyện trực tiếp hoặc qua điện thoại và bí mật ghi âm lại. Nội dung cuộc hội thoại cần thể hiện rõ việc người kia xác nhận có vay tiền của bạn và hứa hẹn thời điểm trả nợ.
Tính hợp pháp: Việc ghi âm, ghi hình cuộc trò chuyện mà không vi phạm các quy định về bí mật đời tư (ví dụ: không đặt máy quay lén trong nhà riêng của họ) thường được Tòa án chấp nhận là một nguồn chứng cứ.

4. Người làm chứng

Nếu tại thời điểm giao tiền hoặc tại các cuộc nói chuyện về khoản vay có sự hiện diện của người thứ ba, họ có thể trở thành người làm chứng quan trọng cho vụ kiện của bạn.

Ai có thể làm chứng: Bất kỳ ai đã nghe, đã thấy giao dịch vay mượn giữa hai bên.
Thủ tục: Người làm chứng có thể cung cấp lời khai bằng văn bản có xác nhận của chính quyền địa phương hoặc trực tiếp tham gia phiên tòa để trình bày lại sự việc. Lời khai của người làm chứng sẽ tăng thêm sức nặng cho các chứng cứ khác mà bạn cung cấp.

5. Các giấy tờ, hành vi liên quan khác

Bất kỳ hành vi nào của người vay cho thấy họ thừa nhận nghĩa vụ trả nợ đều có thể trở thành chứng cứ:

Giấy cam kết trả nợ: Sau nhiều lần đòi, người vay có thể viết một giấy cam kết sẽ trả nợ vào một thời điểm cụ thể. Dù không phải giấy vay tiền gốc, đây là bằng chứng cho thấy họ công nhận khoản nợ.
Việc trả một phần nợ gốc hoặc lãi: Nếu người vay đã từng trả cho bạn một phần tiền (dù là tiền mặt hay chuyển khoản), đây là hành vi ngầm thừa nhận sự tồn tại của khoản vay.

Kết luận: Cẩn trọng để không mất tiền, mất tình

Việc cho vay không có giấy tờ luôn tiềm ẩn rủi ro. Tuy nhiên, không phải là không có cách để đòi lại quyền lợi chính đáng của mình. Chìa khóa để thắng kiện nằm ở việc bạn có chủ động và tỉnh táo trong việc thu thập, lưu giữ các bằng chứng thay thế hay không.

Lời khuyên tốt nhất: Để tránh những tranh chấp phức tạp và tốn kém về sau, hãy luôn lập hợp đồng hoặc giấy vay tiền bằng văn bản, dù cho người vay là người thân thiết đến đâu. Văn bản này nên có đầy đủ thông tin các bên, số tiền vay, lãi suất (nếu có), thời hạn trả nợ và chữ ký của cả hai. Đây chính là cách tốt nhất để bảo vệ tài sản của bạn và giữ gìn các mối quan hệ.

Nếu bạn đang ở trong tình huống “tiến thoái lưỡng nan” này, hãy bình tĩnh xem xét lại toàn bộ quá trình giao dịch và bắt đầu thu thập ngay những chứng cứ được đề cập ở trên. Việc tham vấn ý kiến của luật sư hoặc các chuyên gia pháp lý cũng là một bước đi khôn ngoan để đảm bảo quyền lợi của bạn được bảo vệ một cách tốt nhất.

Lưu ý: Nội dung bài viết công khai tại website của Công ty luật Quảng Ninh chỉ mang tính chất tham khảo về việc áp dụng quy định pháp luật. Tùy từng thời điểm, đối tượng và sự sửa đổi, bổ sung, thay thế của chính sách pháp luật, văn bản pháp lý mà nội dung tư vấn có thể sẽ không còn phù hợp với tình huống Quý khách đang gặp phải hoặc cần tham khảo ý kiến pháp lý. Trường hợp Quý khách cần ý kiến pháp lý cụ thể, chuyên sâu theo từng hồ sơ, vụ việc, vui lòng liên hệ với Chúng tôi qua các phương thức bên dưới. Với sự nhiệt tình và tận tâm, Chúng tôi tin rằng văn phòng Luật sư Quảng Ninh sẽ là nơi hỗ trợ pháp lý đáng tin cậy của Quý khách hàng.

Công ty Luật TNHH MTV Luật Sư Quảng Ninh.

Địa chỉ: số 575 đường Nguyễn Văn Cừ, phường Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

Địa chỉ chi nhánh: số 31 đường Lý Thường Kiệt, tổ 1, khu 3, phường Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh.

Nếu còn vướng mắc chưa rõ hoặc cần hỗ trợ pháp lý khác, bạn vui lòng liên hệ số điện thoại: 0961.926.188/0979.266.128 hoặc đặt lịch hẹn để được hỗ trợ trực tiếp.