Chắc hẳn trong cuộc sống, bạn đã từng nghe qua các thuật ngữ “cầm cố” và “thế chấp” khi cần vay vốn hoặc bảo đảm cho một nghĩa vụ tài chính nào đó. Mặc dù đều là các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự, nhưng về bản chất pháp lý và cách thức hoạt động, cầm cố và thế chấp tài sản lại có những điểm khác biệt căn bản. Bài viết này sẽ giúp bạn phân biệt rõ ràng hai khái niệm này theo quy định của pháp luật Việt Nam, đi kèm với những ví dụ thực tế để bạn dễ dàng hình dung và áp dụng.

1. Định nghĩa theo pháp luật

Để hiểu rõ sự khác biệt, trước hết chúng ta cần nắm vững định nghĩa của từng hình thức được quy định tại Bộ luật Dân sự 2015.

Cầm cố tài sản: Theo Điều 309 Bộ luật Dân sự 2015, “cầm cố tài sản là việc một bên (bên cầm cố) giao tài sản thuộc quyền sở hữu của mình cho bên kia (bên nhận cầm cố) để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ.”
Thế chấp tài sản: Theo Điều 317 Bộ luật Dân sự 2015, “thế chấp tài sản là việc một bên (bên thế chấp) dùng tài sản thuộc sở hữu của mình để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ và không giao tài sản cho bên kia (bên nhận thế chấp).”

Điểm khác biệt cốt lõi và dễ nhận thấy nhất ngay từ định nghĩa chính là việc chuyển giao tài sản.

2. Những điểm khác biệt chính giữa Cầm cố và Thế chấp

Để tiện so sánh, chúng ta hãy cùng phân tích các tiêu chí quan trọng dưới đây:

Tiêu chí	Cầm cố tài sản	Thế chấp tài sản
Bản chất	Có chuyển giao tài sản cho bên nhận cầm cố. Bên nhận cầm cố sẽ trực tiếp nắm giữ, quản lý tài sản.	Không chuyển giao tài sản. Bên thế chấp vẫn giữ tài sản để sử dụng, khai thác. Chỉ có giấy tờ chứng minh quyền sở hữu được giao cho bên nhận thế chấp (hoặc một bên thứ ba giữ).
Đối tượng tài sản	Thường là động sản (xe máy, ô tô, điện thoại, laptop, vàng bạc…) và các loại giấy tờ có giá (cổ phiếu, trái phiếu, sổ tiết kiệm…).	Có thể là bất động sản (nhà ở, quyền sử dụng đất…), động sản (ô tô, tàu bay, tàu biển…), và cả tài sản hình thành trong tương lai (căn hộ chung cư đang xây dựng…).
Hình thức hợp đồng	Phải được lập thành văn bản. Không bắt buộc phải công chứng, chứng thực hoặc đăng ký, trừ khi pháp luật có quy định khác.	Phải được lập thành văn bản. Đối với một số tài sản như quyền sử dụng đất, nhà ở, tàu bay, tàu biển thì hợp đồng thế chấp bắt buộc phải đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Hiệu lực pháp lý	Hợp đồng có hiệu lực từ thời điểm giao kết, nhưng hiệu lực của việc cầm cố phát sinh từ thời điểm bên nhận cầm cố nhận tài sản.	Hợp đồng có hiệu lực từ thời điểm giao kết. Hiệu lực đối kháng với người thứ ba phát sinh từ thời điểm đăng ký giao dịch bảo đảm.
Quyền và nghĩa vụ của các bên	Bên nhận cầm cố: Có nghĩa vụ bảo quản tài sản, không được tự ý sử dụng nếu không có thỏa thuận. Bên cầm cố: Mất quyền sử dụng trực tiếp tài sản.	Bên nhận thế chấp: Có quyền kiểm tra, xem xét tài sản nhưng không được cản trở việc sử dụng của bên thế chấp. Bên thế chấp: Được tiếp tục khai thác, hưởng hoa lợi, lợi tức từ tài sản nhưng không được bán, trao đổi, tặng cho nếu không có sự đồng ý của bên nhận thế chấp.

3. Ví dụ thực tế để dễ hình dung

Tình huống cầm cố:

Anh A cần vay gấp 20 triệu đồng. Anh mang chiếc xe máy của mình (trị giá khoảng 30 triệu đồng) đến một tiệm cầm đồ. Tại đây, anh A và chủ tiệm cầm đồ ký hợp đồng cầm cố. Anh A giao xe máy cho chủ tiệm giữ và nhận về 20 triệu đồng. Trong thời hạn hợp đồng, chiếc xe máy sẽ do chủ tiệm bảo quản. Anh A có nghĩa vụ trả đủ gốc và lãi đúng hạn để nhận lại xe. Nếu anh A không trả được nợ, chủ tiệm có quyền xử lý chiếc xe đó để thu hồi nợ.

Tình huống thế chấp:

Chị B muốn vay ngân hàng 1 tỷ đồng để kinh doanh. Chị B sử dụng ngôi nhà và quyền sử dụng đất của mình làm tài sản bảo đảm. Chị B và ngân hàng sẽ ký hợp đồng thế chấp. Sau đó, hợp đồng này sẽ được đăng ký tại văn phòng đăng ký đất đai. Ngân hàng sẽ giữ bản gốc Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở. Chị B và gia đình vẫn sinh sống, sử dụng ngôi nhà bình thường. Nếu chị B không trả được nợ cho ngân hàng theo thỏa thuận, ngân hàng có quyền yêu cầu xử lý tài sản thế chấp (ngôi nhà và đất) để thu hồi khoản vay.

Kết luận

Việc hiểu rõ sự khác biệt giữa cầm cố và thế chấp tài sản không chỉ quan trọng đối với các chuyên gia pháp lý mà còn cần thiết cho tất cả mọi người trong các giao dịch dân sự hàng ngày.

Điểm mấu chốt bạn cần nhớ là: Cầm cố là “giao tài sản”, còn Thế chấp là “giao giấy tờ”. Việc lựa chọn hình thức nào sẽ phụ thuộc vào loại tài sản, nhu cầu và thỏa thuận giữa các bên. Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn cái nhìn rõ ràng và hữu ích về hai biện pháp bảo đảm phổ biến này.

Lưu ý: Nội dung bài viết công khai tại website của Công ty luật Quảng Ninh chỉ mang tính chất tham khảo về việc áp dụng quy định pháp luật. Tùy từng thời điểm, đối tượng và sự sửa đổi, bổ sung, thay thế của chính sách pháp luật, văn bản pháp lý mà nội dung tư vấn có thể sẽ không còn phù hợp với tình huống Quý khách đang gặp phải hoặc cần tham khảo ý kiến pháp lý. Trường hợp Quý khách cần ý kiến pháp lý cụ thể, chuyên sâu theo từng hồ sơ, vụ việc, vui lòng liên hệ với Chúng tôi qua các phương thức bên dưới. Với sự nhiệt tình và tận tâm, Chúng tôi tin rằng văn phòng Luật sư Quảng Ninh sẽ là nơi hỗ trợ pháp lý đáng tin cậy của Quý khách hàng.

Công ty Luật TNHH MTV Luật Sư Quảng Ninh.

Địa chỉ: số 575 đường Nguyễn Văn Cừ, phường Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

Địa chỉ chi nhánh: số 31 đường Lý Thường Kiệt, tổ 1, khu 3, phường Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh.

Nếu còn vướng mắc chưa rõ hoặc cần hỗ trợ pháp lý khác, bạn vui lòng liên hệ số điện thoại: 0961.926.188/0979.266.128 hoặc đặt lịch hẹn để được hỗ trợ trực tiếp.