Thái độ thế nào được xem là thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải?
“Thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải” là hai tình tiết hoàn toàn độc lập, tách rời nhau và không liên quan đến nhau. Tuy nhiên, theo quan điểm của tôi, “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải” là hai tình tiết có mối quan hệ biện chứng hữu cơ với nhau.
Thái độ thế nào được xem là thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải?(Ảnh từ Intetnet)
- Tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự là gì?
Tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự là tình tiết làm cho mức độ nguy hiểm của trường hợp phạm tội cụ thể giảm đi, là một trong những căn cứ quan trọng để Tòa án quyết định hình phạt cụ thể đối với người phạm tội.
Pháp luật hình sự quy định cụ thể các trường hợp là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự tại Điều 51 Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017 (BLHS).
- Các tình tiết giảm nhẹ theo quy định của Bộ Luật hình sự
Các tình tiết sau đây là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự:
– Người phạm tội đã ngăn chặn hoặc làm giảm bớt tác hại của tội phạm;
– Người phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại hoặc khắc phục hậu quả;
– Phạm tội trong trường hợp vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng;
– Phạm tội trong trường hợp vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết;
– Phạm tội trong trường hợp vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội;
– Phạm tội trong trường hợp bị kích động về tinh thần do hành vi trái pháp luật của nạn nhân gây ra;
– Phạm tội vì hoàn cảnh đặc biệt khó khăn mà không phải do mình tự gây ra;
– Phạm tội nhưng chưa gây thiệt hại hoặc gây thiệt hại không lớn;
– Phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng;
– Phạm tội vì bị người khác đe dọa hoặc cưỡng bức;
– Phạm tội trong trường hợp bị hạn chế khả năng nhận thức mà không phải do lỗi của mình gây ra;
– Phạm tội do lạc hậu;
– Người phạm tội là phụ nữ có thai;
– Người phạm tội là người đủ 70 tuổi trở lên;
– Người phạm tội là người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng;
– Người phạm tội là người có bệnh bị hạn chế khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình;
– Người phạm tội tự thú;
– Người phạm tội thành khẩn khai báo hoặc ăn năn hối cải;
– Người phạm tội tích cực giúp đỡ các cơ quan có trách nhiệm phát hiện hoặc điều tra tội phạm;
– Người phạm tội đã lập công chuộc tội;
– Người phạm tội là người có thành tích xuất sắc trong sản xuất, chiến đấu, học tập hoặc công tác;
– Người phạm tội là cha, mẹ, vợ, chồng, con của liệt sĩ, người có công với cách mạng.
Khi quyết định hình phạt, Tòa án có thể coi đầu thú hoặc tình tiết khác là tình tiết giảm nhẹ, nhưng phải ghi rõ lý do giảm nhẹ trong bản án.
Các tình tiết giảm nhẹ đã được Bộ luật này quy định là dấu hiệu định tội hoặc định khung thì không được coi là tình tiết giảm nhẹ trong khi quyết định hình phạt.
- Thành khẩn khai báo và ăn năn hối cải là gì?
Tội phạm bao giờ cùng là hành vi nguy hiểm cho xã hội đã gây ra hoặc đe dọa gây ra cho những quan hệ xã hội được pháp luật hình sự bảo vệ. Nhưng căn cứ vào các hành vi của người phạm tội mà cơ quan có thẩm quyền xác định xem hành vi nào là tình tiết giảm nhẹ cho bị can, bị cáo, từ đó, đưa ra mức hình phạt tương xứng với từng cá nhân.
Tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự “Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năm hối cải” được quy định tại điểm s, khoản 1, Điều 51 BLHS năm 2015.
Thành khẩn khai báo và ăn năn hối cải là hai khái niệm có nội dung hoàn toàn khác nhau.
– Theo Sổ tay Thẩm phán năm 2009 của TANDTC thì:
+ Thành khẩn khai báo là trường hợp người phạm tội trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử đã khai đầy đủ và đúng sự thật tất cả những gì liên quan đến hành vi phạm tội mà họ đã thực hiện.
+ Ăn năn hối cải là trường hợp sau khi thực hiện tội phạm, người phạm tội thể hiện sự cắn rứt, dày vò lương tâm về tội lỗi của mình không chỉ bằng lời nói mà còn phải bằng những hành động, việc làm cụ thể để chứng minh cho việc mình muốn sửa chữa, cải tạo thành người tốt; bù đắp những tổn thất, thiệt hại do hành vi phạm tội của mình gây ra.
– Theo Công văn số 212/TANDTC-PC ngày 13/9/2019 của TANDTC thì “Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải” được hiểu là trường hợp người phạm tội thành khẩn khai nhận về hành vi phạm tội của mình, ăn năn hối lỗi về việc mình đã gây ra.
Thành khẩn khai báo và ăn năn hối cải là gì? (Ảnh từ Internet)
- Quy định chung về thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải
Mức độ giảm nhẹ trách nhiệm hình sự tùy thuộc vào sự thành khẩn của người phạm tội ở giai đoạn tố tụng nào và ý nghĩa thiết thực của lời khai thành khẩn đó với việc xác định hành vi phạm tội của họ cũng như của các đồng phạm (nếu vụ án có đồng phạm).
Khi xác định tình tiết này, các cơ quan tiến hành tố tụng phải phối hợp với các cơ quan nhà nước khác, tổ chức xã hội, các đoàn thể quần chúng đang quản lý người phạm tội để xác nhận thái độ của họ sau khi phạm tội. Tuy nhiên, cũng cần đề phòng trường hợp người phạm tội giả vờ ăn năn hối cái để được khoan hồng rồi tiếp tục phạm tội.
Mức độ giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của tình tiết này phụ thuộc vào mức độ ăn năn hối cải của người phạm tội, những thành tích mà người phạm tội đã đạt được, thành tích càng nhiều, lập công lớn thì mức đố giảm nhẹ càng nhiều.
Dựa vào những cách giải thích trên, ta có thể thấy “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải” là hai tình tiết hoàn toàn độc lập, tách rời nhau và không liên quan đến nhau. Tuy nhiên, theo quan điểm của tôi, “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải” là hai tình tiết có mối quan hệ biện chứng hữu cơ với nhau. Điều này được thể hiện ở ý nghĩa của từ ngữ được sử dụng. Theo Từ điển tiếng Việt thì “thành khẩn” nghĩa là “hết sức thành thật trong khi khai báo, nhận lỗi hay tự phê bình và tiếp thu phê bình”, còn “ăn năn” nghĩa là “cảm thấy day dứt, đau khổ về lỗi lầm của mình”. Về mặt tâm lý, khi một người có thái độ thành khẩn thì họ phải có sự suy nghĩ, đánh giá, nhận thức rõ lỗi lầm của mình để có thể khai báo được một cách trung thực sự việc đã xảy ra. Sự suy nghĩ, đánh giá, nhận thức này chính là một biểu hiện của sự ăn năn. Nếu họ không ăn năn về lỗi lầm của mình thì không thể có thái độ thành khẩn được. Việc cho rằng một người khai báo đầy đủ nhưng lại không biết hành vi của mình là tội phạm hoặc biết hành vi của mình là tội phạm nhưng lại cho rằng mình không sai thì không thể nói là thành khẩn được vì chưa có sự suy nghĩ, đánh giá, nhận thức rõ lỗi lầm của mình. Đây mới chỉ là sự khai báo đúng đắn về hành vi của mình chứ chưa có sự thành khẩn, tức chỉ mới “thành” mà chưa có “khẩn”.
Bên cạnh đó, chúng ta cũng cần phải nhận thức được cách hiểu của nhà làm luật khi dùng dấu phảy giữa “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải”. Trong BLHS năm 1999 (sửa đổi, bổ sung năm 2009), nhà làm luật dùng dấu phảy giữa “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải”. Đến BLHS năm 2015, nhà làm luật lại dùng chữ “hoặc” giữa “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải”. Tuy nhiên, đến BLHS năm 2015, nhà làm luật lại quay lại dùng dấu phảy giữa “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải” như BLHS năm 1999. Khi dùng chữ “hoặc”, nhà làm luật muốn nhấn mạnh đến việc “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải” là hai khái niệm không liên quan đến nhau và được sử dụng độc lập.
Trong BLHS năm 2015 cũng có nhiều quy định được xây dựng theo cách dùng chữ “hoặc” nhằm nhấn mạnh đến tính độc lập khi sử dụng, chẳng hạn: “Người phạm tội đã ngăn chặn hoặc làm giảm bớt tác hại của tội phạm” (điểm a khoản 1 Điều 51), “Dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt hoặc tàn ác để phạm tội” (điểm m khoản 1 Điều 52), “Tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm” (điểm h khoản 1 Điều 52)… Việc BLHS năm 2015 không dùng chữ “hoặc” mà lại dùng dấu “,” giữa “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải” đã cho thấy nhà làm luật không tách rời độc lập hai tình tiết“thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải” mà muốn nhấn mạnh đây là hai tình tiết có liên quan chặt chẽ với nhau, hỗ trợ cho nhau và người phạm tội chỉ có thể được hưởng tình tiết này khi thỏa mãn đồng thời cả “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải”. Điều này hoàn toàn phù hợp với ý nghĩa của từ ngữ được sử dụng để quy định tình tiết như đã phân tích nêu trên.
Từ những phân tích nêu trên, tôi nhận thấy “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải” là hai tình tiết có mối quan hệ, mang tính chất hỗ trợ cho nhau nhằm nhấn mạnh thái độ và nhận thức của người phạm tội đối với hành vi mà mình đã thực hiện. Khi người phạm tội “thành khẩn khai báo” thì đồng thời, họ cũng“ăn năn hối cải” về hành vi phạm tội của mình. “Thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải” phải luôn đi cùng nhau và không tách rời nhau, không thể chỉ có độc lập mỗi “thành khẩn khai báo” hoặc độc lập mỗi“ăn năn hối cải” nên tình tiết “Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải” chỉ quy định một tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Người phạm tội muốn được hưởng tình tiết giảm nhẹ này thì phải thỏa mãn cả hai tình tiết “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải”.
Có ý kiến cho rằng do điểm d khoản 1 Điều 3 BLHS năm 2015 quy định: “Khoan hồng đối với người tự thú, đầu thú, thành khẩn khai báo, tố giác đồng phạm, lập công chuộc tội, tích cực hợp tác với cơ quan có trách nhiệm trong việc phát hiện tội phạm hoặc trong quá trình giải quyết vụ án, ăn năn hối cải, tự nguyện sửa chữa hoặc bồi thường thiệt hại gây ra” nên “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải” là hai tình tiết độc lập nhau. Theo tôi, đây là quan điểm không chính xác vì như đã phân tích ở trên, khi người phạm tội thỏa mãn tình tiết “thành khẩn khai báo” thì họ cũng đồng thời thỏa mãn tình tiết “ăn năn hối cải” nên việc quy định này không có ý nghĩa trong việc xác định “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải” là hai tình tiết độc lập nhau.
- Thành thật khai báo trong phiên Tòa
Đối với trường hợp tại phiên tòa, bị cáo không khai báo trung thực mà phải đấu tranh, dùng mọi biện pháp, nghiệp vụ đến lúc bị cáo thấy không thể chối cãi được mới nhận tội, tôi cho rằng trong trường hợp này, bị cáo không được hưởng tình tiết giảm nhẹ “Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải”. Như đã phân tích ở trên, việc “thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải” phải xuất phát tự sự xoay chuyển tâm lý, người phạm tội phải nhận thức rõ lỗi lầm của mình để đi đến khai báo một cách trung thực sự việc đã xảy ra. Trong tình huống trên, do thấy không thể chối cãi được, chứng cứ, tài liệu đã đầy đủ nên bị cáo mới nhận tội thì việc nhận tội, khai báo trung thực này không xuất phát từ việc họ nhận thức rõ lỗi lầm của mình mà chỉ là sự xác nhận về nội dung của sự việc đã xảy ra theo những gì mà cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tung đã chứng minh, thu thập được. Vì vậy, họ không thể được hưởng tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự “Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải”.
- Đối với trường hợp bắt người phạm tội quả tang
Đối với trường hợp bắt người phạm tội quả tang, tôi cho rằng người phạm tội vẫn được hưởng tình tiết giảm nhẹ “Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải”. Khi bắt người phạm tội quả tang, tuy hành vi của người phạm tội đã rõ nhưng vẫn chưa được chi tiết, cụ thể mà cần phải tiến hành thêm nhiều biện pháp khác để có thể giải quyết vụ án được khách quan, toàn diện. Nếu người phạm tội khai báo đầy đủ, cụ thể, rõ ràng, ăn năn về hành vi phạm tội của mình thì sẽ giúp cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng nhanh chóng giải quyết vụ án trong thời gian ngắn nhất. Chẳng hạn người phạm tội khai báo cụ thể về nhân thân của họ (tiền án, tiền sự, gia đình…), khai báo cụ thể về những đồng phạm khác, khai báo cụ thể về những hành vi phạm tội khác của mình… Do đó, họ vẫn được hưởng tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự “Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải”.
Như vậy, tình tiết “Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải” hiện vẫn còn có nhiều quan điểm khác nhau nên cần thiết phải có hướng dẫn cụ thể của liên ngành tư pháp Trung ương để có thể áp dụng một cách thống nhất, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người phạm tội.
Trân trọng!
Công ty Luật TNHH MTV Luật Sư Quảng Ninh.
Địa chỉ: số 575 đường Nguyễn Văn Cừ, phường Hồng Hải, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.
Địa chỉ chi nhánh: số 31 đường Lý Thường Kiệt, tổ 1, khu 3, phường Thanh Sơn, thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh.
Nếu còn vướng mắc chưa rõ hoặc cần hỗ trợ pháp lý khác, bạn vui lòng liên hệ số điện thoại: 0961.926.188/0979.266.128 hoặc đặt lịch hẹn để được hỗ trợ trực tiếp.
Bài viết liên quan: