Thời hạn tạm giam trong tố tụng hình sự: Những quy định cần nắm rõ

Thời hạn tạm giam là một trong những vấn đề cốt lõi trong hệ thống tố tụng hình sự, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền tự do của công dân. Việc áp dụng và tuân thủ các quy định về tạm giam không chỉ đảm bảo hiệu quả cho công tác điều tra, truy tố, xét xử mà còn là thước đo về mức độ tôn trọng quyền con người trong một quốc gia pháp quyền. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết các quy định pháp luật hiện hành về thời hạn tạm giam tại Việt Nam.

Thời gian tạm giam tối đa với người nghi phạm tội là bao ngày ?

Khái niệm và mục đích của tạm giam

Tạm giam là một biện pháp ngăn chặn nghiêm khắc trong tố tụng hình sự, được áp dụng đối với bị can, bị cáo nhằm mục đích ngăn chặn họ tiếp tục phạm tội, bỏ trốn, cản trở việc giải quyết vụ án hoặc để đảm bảo cho việc thi hành án. Theo Khoản 1 và 2 Điều 119 Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS), tạm giam có thể áp dụng đối với các tội đặc biệt nghiêm trọng, tội rất nghiêm trọng, hoặc các tội nghiêm trọng, ít nghiêm trọng nhưng có hình phạt tù trên 2 năm khi có căn cứ xác định người đó đã vi phạm biện pháp ngăn chặn khác, không có nơi cư trú rõ ràng, bỏ trốn, tiếp tục phạm tội, hoặc có hành vi cản trở hoạt động tố tụng.

Thời hạn tạm giam để điều tra theo quy định pháp luật

Thời hạn tạm giam không phải là vô hạn mà được quy định cụ thể và chặt chẽ tùy thuộc vào tính chất và mức độ nghiêm trọng của tội phạm. Khoản 1 Điều 173 BLTTHS quy định về thời hạn tạm giam bị can để điều tra như sau:

Tội phạm ít nghiêm trọng: Thời hạn tạm giam tối đa là 02 tháng.
Tội phạm nghiêm trọng: Thời hạn tạm giam tối đa là 03 tháng.
Tội phạm rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng: Thời hạn tạm giam tối đa là 04 tháng.

Quy định về gia hạn tạm giam

Trong những trường hợp vụ án có nhiều tình tiết phức tạp, cần thêm thời gian để điều tra và không có căn cứ để thay đổi hoặc hủy bỏ biện pháp tạm giam, Viện kiểm sát có thể quyết định gia hạn tạm giam theo đề nghị của Cơ quan điều tra. Khoản 2 Điều 173 BLTTHS quy định về việc gia hạn tạm giam như sau:

Tội phạm ít nghiêm trọng: Có thể gia hạn một lần không quá 01 tháng.
Tội phạm nghiêm trọng: Có thể gia hạn một lần không quá 02 tháng.
Tội phạm rất nghiêm trọng: Có thể gia hạn một lần không quá 03 tháng.
Tội phạm đặc biệt nghiêm trọng: Có thể gia hạn hai lần, mỗi lần không quá 04 tháng.

Tổng cộng, thời hạn tạm giam tối đa (bao gồm cả gia hạn) cho các loại tội phạm lần lượt là: 03 tháng (ít nghiêm trọng), 05 tháng (nghiêm trọng), 07 tháng (rất nghiêm trọng) và 12 tháng (đặc biệt nghiêm trọng). Ngoài ra, BLTTHS cũng quy định các trường hợp gia hạn tạm giam đặc biệt khác tại Khoản 5 và 6 Điều này.

Điều quan trọng cần nhấn mạnh là trong suốt thời hạn tạm giam, nếu xét thấy không còn cần thiết, Cơ quan điều tra phải kịp thời đề nghị Viện kiểm sát hủy bỏ việc tạm giam hoặc áp dụng biện pháp ngăn chặn khác. Khi thời hạn tạm giam đã hết, người bị tạm giam phải được trả tự do.

Làm thế nào để biết một người đã chấp hành xong án tù?

Vấn đề này thường phát sinh khi người dân có thông tin về việc một cá nhân đã bị kết án tù nhưng sau đó lại thấy họ xuất hiện trong cộng đồng. Sự việc một người bị kết án 9 năm tù vào năm 2016 nhưng đến năm 2020 đã thấy họ livestream bán hàng online có thể xuất phát từ một số lý do pháp lý hợp lý.

Các lý do một người có thể ra tù sớm hơn dự kiến

Giảm thời hạn chấp hành án phạt tù: Đây là lý do phổ biến nhất. Pháp luật Việt Nam cho phép phạm nhân được xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù nếu có quá trình cải tạo tốt, lập công hoặc mắc bệnh hiểm nghèo theo quy định của pháp luật về thi hành án hình sự. Việc giảm án có thể diễn ra nhiều lần, dẫn đến việc phạm nhân được trả tự do trước thời hạn ghi trong bản án. Ví dụ, một bản án 9 năm tù có thể được rút ngắn đáng kể nếu phạm nhân đáp ứng các tiêu chí giảm án liên tục.
Đặc xá hoặc đại xá: Trong những dịp lễ lớn của đất nước hoặc các sự kiện đặc biệt, Chủ tịch nước có thể quyết định đặc xá (thường xuyên hơn) hoặc đại xá (ít xảy ra hơn) cho một số phạm nhân đủ điều kiện, cho phép họ được ra tù trước thời hạn.
Án treo (ít khả thi trong trường hợp này): Mặc dù trường hợp bạn nêu là án tù giam 9 năm, nhưng án treo là một biện pháp thay thế hình phạt tù giam, cho phép người phạm tội không phải chấp hành hình phạt tù tại trại giam mà chịu sự giám sát của cơ quan nhà nước. Tuy nhiên, với mức án 9 năm tù, việc được hưởng án treo là rất hiếm và thường chỉ áp dụng cho các tội ít nghiêm trọng, án phạt tù không quá 03 năm và đủ các điều kiện khác theo quy định.
Thay đổi biện pháp ngăn chặn (trước khi bản án có hiệu lực): Như đã đề cập trong Điều 123 BLTTHS, bị can, bị cáo có thể được áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú thay cho tạm giam nếu đáp ứng các điều kiện nhất định. Tuy nhiên, điều này chỉ áp dụng trong giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử trước khi bản án có hiệu lực pháp luật. Một khi đã bị kết án tù giam, họ phải chấp hành bản án.

Cách thức tìm hiểu thông tin về việc chấp hành án

Thông tin về việc chấp hành án tù của một cá nhân thường được bảo mật để đảm bảo quyền riêng tư và tạo điều kiện cho người chấp hành xong án tái hòa nhập cộng đồng. Do đó, việc người dân tự ý tra cứu thông tin này là rất khó khăn.

Tuy nhiên, trong một số trường hợp đặc biệt, nếu bạn là người bị hại và có liên quan đến việc thi hành án dân sự (ví dụ, yêu cầu bồi thường thiệt hại từ người phạm tội), bạn có thể liên hệ với cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền. Cơ quan này có thể cung cấp thông tin liên quan đến quá trình thi hành án dân sự, và gián tiếp có thể cho bạn biết về tình trạng chấp hành án hình sự nếu nó ảnh hưởng đến nghĩa vụ dân sự.

Ngoài ra, luật sư có thể là nguồn tư vấn đáng tin cậy. Với kiến thức chuyên môn và kinh nghiệm, luật sư có thể hướng dẫn bạn về các kênh thông tin hợp pháp và khả thi để tìm hiểu về tình trạng chấp hành án của người đó, nếu có cơ sở pháp lý chính đáng.

Hy vọng những phân tích trên đã cung cấp cái nhìn tổng quan và chi tiết hơn về các quy định pháp luật liên quan đến thời hạn tạm giam và quy trình chấp hành án tù tại Việt Nam.

Lưu ý: Nội dung bài viết công khai tại website của Công ty luật Quảng Ninh chỉ mang tính chất tham khảo về việc áp dụng quy định pháp luật. Tùy từng thời điểm, đối tượng và sự sửa đổi, bổ sung, thay thế của chính sách pháp luật, văn bản pháp lý mà nội dung tư vấn có thể sẽ không còn phù hợp với tình huống Quý khách đang gặp phải hoặc cần tham khảo ý kiến pháp lý. Trường hợp Quý khách cần ý kiến pháp lý cụ thể, chuyên sâu theo từng hồ sơ, vụ việc, vui lòng liên hệ với Chúng tôi qua các phương thức bên dưới. Với sự nhiệt tình và tận tâm, Chúng tôi tin rằng văn phòng Luật sư Quảng Ninh sẽ là nơi hỗ trợ pháp lý đáng tin cậy của Quý khách hàng.

Công ty Luật TNHH MTV Luật Sư Quảng Ninh.

Địa chỉ: số 575 đường Nguyễn Văn Cừ, phường Hồng Hải, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

Địa chỉ chi nhánh: số 31 đường Lý Thường Kiệt, tổ 1, khu 3, phường Thanh Sơn, thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh.

Nếu còn vướng mắc chưa rõ hoặc cần hỗ trợ pháp lý khác, bạn vui lòng liên hệ số điện thoại: 0961.926.188/0353.266.128 hoặc đặt lịch hẹn để được hỗ trợ trực tiếp.