Trong đời sống hôn nhân và gia đình, tài sản chung thường được cả hai vợ chồng cùng tạo lập, quản lý và định đoạt. Nhưng nếu một bên mất năng lực hành vi dân sự thì việc xử lý, định đoạt tài sản chung sẽ phức tạp hơn. Bài viết dưới đây sẽ phân tích quy định pháp luật liên quan và gợi ý cách xử lý trong thực tế.

1. Khái niệm mất năng lực hành vi dân sự

Theo Điều 22 Bộ luật Dân sự 2015, một người được Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự khi:

Do bệnh tâm thần hoặc bệnh khác, không thể nhận thức và làm chủ hành vi;
Việc tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự phải được Tòa án quyết định theo yêu cầu của người có quyền lợi liên quan, trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần.

Kể từ khi bản án/quyết định có hiệu lực, người mất năng lực hành vi dân sự không thể tự mình xác lập, thực hiện giao dịch dân sự.

2. Nguyên tắc quản lý tài sản chung

Theo Điều 24 BLDS 2015, người mất năng lực hành vi dân sự sẽ có người giám hộ do Tòa án chỉ định. Người giám hộ có quyền:

Quản lý tài sản của người được giám hộ;
Thực hiện giao dịch nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người được giám hộ.

Đối với tài sản chung vợ chồng, Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 (Điều 24, Điều 35) quy định:

Các giao dịch liên quan đến tài sản chung phải được cả hai bên vợ chồng đồng ý;
Nếu một bên mất năng lực hành vi dân sự, bên còn lại cùng người giám hộ sẽ quyết định việc quản lý, định đoạt tài sản chung.

3. Định đoạt tài sản chung trong thực tế

a. Trường hợp giao dịch nhằm phục vụ nhu cầu thiết yếu

Bên còn lại có thể tự quyết định việc sử dụng tài sản chung để chi trả cho sinh hoạt gia đình, chữa bệnh, học tập cho con cái…

b. Trường hợp giao dịch có giá trị lớn

Ví dụ: bán nhà, chuyển nhượng đất, thế chấp tài sản chung. Khi đó cần có sự đồng ý bằng văn bản của người giám hộ (được sự chấp thuận của UBND cấp xã hoặc Tòa án nếu pháp luật yêu cầu).

c. Tránh giao dịch xâm hại đến quyền lợi người mất năng lực

Mọi giao dịch mà bên còn lại tự ý thực hiện, gây thiệt hại cho người mất năng lực hành vi dân sự, đều có thể bị yêu cầu Tòa án tuyên bố vô hiệu theo Điều 131 BLDS.

4. Ví dụ minh họa

Tình huống:
Anh A và chị B là vợ chồng, có một căn nhà là tài sản chung. Chị B bị tai nạn và được Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự. Anh A muốn bán căn nhà để lấy tiền chữa bệnh cho chị B.

Giải quyết:

Anh A cần liên hệ UBND xã để cử người giám hộ cho chị B (có thể chính anh A là người giám hộ).
Sau khi được chỉ định, anh A ký hợp đồng bán nhà với tư cách người giám hộ và người đồng sở hữu tài sản chung.
Hợp đồng cần được công chứng và đảm bảo số tiền bán nhà được dùng cho mục đích hợp pháp (chữa bệnh).

5. Khuyến nghị cho người dân

Nếu trong gia đình có người mất năng lực hành vi dân sự, cần sớm yêu cầu Tòa án tuyên bố mất năng lực và cử người giám hộ hợp pháp, để tránh giao dịch sau này bị vô hiệu.
Khi định đoạt tài sản chung, nên tham khảo ý kiến luật sư hoặc công chứng viên để bảo đảm giao dịch hợp pháp và không xâm hại quyền lợi của người được giám hộ.

Lưu ý: Nội dung bài viết công khai tại website của Công ty luật Quảng Ninh chỉ mang tính chất tham khảo về việc áp dụng quy định pháp luật. Tùy từng thời điểm, đối tượng và sự sửa đổi, bổ sung, thay thế của chính sách pháp luật, văn bản pháp lý mà nội dung tư vấn có thể sẽ không còn phù hợp với tình huống Quý khách đang gặp phải hoặc cần tham khảo ý kiến pháp lý. Trường hợp Quý khách cần ý kiến pháp lý cụ thể, chuyên sâu theo từng hồ sơ, vụ việc, vui lòng liên hệ với Chúng tôi qua các phương thức bên dưới. Với sự nhiệt tình và tận tâm, Chúng tôi tin rằng văn phòng Luật sư Quảng Ninh sẽ là nơi hỗ trợ pháp lý đáng tin cậy của Quý khách hàng.

Công ty Luật TNHH MTV Luật Sư Quảng Ninh.

Địa chỉ: số 575 đường Nguyễn Văn Cừ, phường Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

Địa chỉ chi nhánh: số 31 đường Lý Thường Kiệt, tổ 1, khu 3, phường Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh.

Nếu còn vướng mắc chưa rõ hoặc cần hỗ trợ pháp lý khác, bạn vui lòng liên hệ số điện thoại: 0961.926.188/0979.266.128 hoặc đặt lịch hẹn để được hỗ trợ trực tiếp.